Slaap is van levensbelang !

In de drie-eenheid van de gezondheid, voeding-beweging en slaap, is het dé belangrijkste factor.
Het directe negatieve effect op uw functioneren als gevolg van een nacht slecht slapen is vele malen
groter dan de verminderde prestatie door ongezonde voeding of te weinig lichaamsbeweging.
Slapen is de meest effectieve manier van moeder natuur om onze geestelijke en lichamelijke
gezondheid te resetten.

Waarom slapen we eigenlijk?

Het feit dat iedere soort die tot op heden is onderzocht, slaapt toont aan dat de slaap tegelijk met
het leven (of kort erna) ontstond. Slaap moet dus wel een evolutionair voordeel hebben, anders was
het door natuurlijke selectie al lang verdwenen.
We weten dat slaap een breed scala aan functies vervult. Het heeft invloed op ons leervermogen,
ons emotioneel welbevinden, ons immuunsysteem, ons gewicht, onze darmflora en de gezondheid
van ons hart- en vaatstelsel.
Het antwoord op bovengestelde vraag bleek echter niet zo eenvoudig. Meer dan 2 decennia
uitgebreid onderzoek was er nodig om het levensbelang van slaap in kaart te brengen.

Om de slaap beter te begrijpen zijn er twee belangrijke processen die ik even wil toelichten.

Het eerste is de werking van  onze zogenaamde biologische klok. Deze bevindt zich in de nucleus
suprachiasmaticus, een structuur die gelegen is tussen onze 2 ogen. Onze biologische klok zorgt
ervoor dat ons dag- en nachtritme een circadiaans patroon volgen.

Onderzoek toont aan dat dit circadiaans ritme iets meer dan een etmaal bedraagt, meer bepaald 24h en 15 min. Om te
voorkomen dat ons dag- en nachtritme elke dag een kwartier opschuift, zorgt ondermeer de
blootstelling aan daglicht ervoor dat onze biologische klok telkens weer een stukje gereset wordt.
De instelling van onze biologische klok is genetisch bepaald en kan niet zomaar aangepast worden.
Ze verschuift wel enkele keren tijdens ons leven.
Zo blijkt dat 40% van de mensen vroege vogels zijn, 30% nachtraven en de overige 30% zit er ergens
tussenin.

Onderzoek toont aan dat nachtraven meer gezondheidsproblemen kennen. De oorzaak ligt vooral bij
onze maatschappij  die van elke student of werknemer verwacht dat hij ‘s morgens fris en monter op
school of het werk verschijnt. Als je weet dat mensen met dit chronotype pas naar bed gaan in de
vroege ochtenduren en dat een mens om adequaat te kunnen functioneren gemiddeld 8h slaap
nodig heeft, dan besef je dat we van hen onmogelijk kunnen verwachten dat ze om 9h uitgeslapen in
de klas of op het werk arriveren.
Stof om over na te denken!

Een tweede belangrijk proces om de werking van de slaap te begrijpen, is de opbouw van de
zogenaamde ‘slaapdruk’.
Vanaf het moment dat we wakker worden, produceert ons lichaam een belangrijke stof: adenosine.
De productie hiervan gaat de hele dag door om een piek te bereiken vlak voor we in slaap vallen en
vervolgens gedurende de nacht te worden afgebroken. De volgende ochtend start het proces
gewoon opnieuw.

Belangrijk om weten is dat caffeïne bindt op de receptoren die voor adenosine bedoeld zijn. Hierdoor
vermindert caffeïne de opbouw van slaapdruk en is  het  dus veel moeilijker om in slaap te vallen
nadat je het diner hebt afgesloten met een kopje sterke koffie. Er zijn wel individuele verschillen die
te wijten zijn aan een verschillende werking van het enzym dat verantwoordelijk is voor de afbraak
van caffeïne in het lichaam. De werking van dit enzym vermindert sowieso met de leeftijd.

Wat is dan de functie van het zogenaamde slaaphormoon ‘melatonine ?

De enige functie van melatonine is ons lichaam ‘s avonds het sein geven dat het donker is en ‘s morgens laten weten dat de nacht voorbij is.
Het geven van melatonine als middel om de slaap te bevorderen is enkel zinvol bij jetlag of bij ouderen om te verhinderen dat zij reeds vroeg op de avond in slaap zouden vallen. Bij ouderen zien we vaak een verschuiving naar een vroeger chronotype waardoor zij vaak in slaap vallen voor de televisie en de opbouw van slaapdruk onderbroken wordt. Wanneer zij dan effectief in bed kruipen, kunnen ze de slaap niet vatten of slapen zij onrustig gedurende de rest van de nacht.
Andere hulpmiddelen om bij ouderen ervoor te zorgen dat ze niet te vroeg in de zetel in slaap vallen is het dragen van een zonnebril wanneer zij ‘s ochtends buiten gaan en hen stimuleren om nog een wandeling te maken in de late namiddag (dit keer zonder zonnebril  )

De vraag waarom we slapen is hiermee nog steeds niet beantwoord.
In mijn volgende blog over de slaap licht ik weer een tipje van de sluier op en ga ik het hebben over de slaapstructuur en het belang van de verschillende slaapstadia.